Aan de Jacob Rekstraat in Zaandam stond mijn kleuterschool; De Watervogels. Tegenover de huizen, middenin het groen. Twee klaslokalen met een gymzaal ertussenin. Op het schoolplein was een grote zandbak met een betonnen rand waarop je kon zitten. Ik kwam in de klas bij juf Els.
Juf Els was geduldig, zachtaardig en vooral lief. Ik kan me geen keer herinneren dat ze heeft gemopperd, boos was of haar stem heeft verheven. Bij juf Els in de klas was het heerlijk. Er was een timmer- en een zandtafel, die in de zomer naar buiten ging en werd omgetoverd tot watertafel. Er waren vast wel regels en beleid, maar het voelde alsof alles altijd mocht. Als kinderen ruzie hadden suste juf Els. Als iemand in zijn broek had geplast, werd het kind discreet meegenomen en voorzien van droge kleding. Juf had altijd wel ergens een stapeltje voor ongelukjes. Als je iets stoms deed, kon ze je (in het ergste geval) wel eens een ‘oliebol’ noemen. Dan wist je dat het je het te bont gemaakt had.
Juf Els spaarde altijd lege verpakkingen en noemde dat ‘waardeloos materiaal’. Op zolder vond ik laatst nog een stukje eierendoos met een propje crêpepapier en een touwtje eraan. Door het zilverfolie eromheen, het strikje en ophanglusje was het een wonderschoon kerstklokje geworden. Een leeg melkpak? Met vier muizentrappetjes eraan was het al heel snel een vrolijk mannetje. Het was de tijd waarin we lampionnen maakten van grote vellen papier. In de vorm van een paddenstoel, met een rood rond dakje en een gat erin. Witte stipjes erop geplakt en de ‘deurtjes’ eruit geprikt met de prikpen. Achter de openingen gekleurd vliegerpapier geplakt. Daar doorheen scheen het licht van je waxinelichtje zo leuk. Met wasco en ecoline kleurden we de lampionnen. We maakten slingers van zelfgeschilderde wc-rolletjes.
In mijn herinnering hing je je jas aan je eigen haakje op. Elke ochtend stond er een ander kaartje bij je haakje. Er stond altijd iets op wat je die dag mocht doen. Het voelde nooit als moeten. De ene keer mocht je de plantjes watergeven, de andere keer een voorleesboek uit de bibliotheek uitzoeken. Volgens mij was het geen echte bibliotheek, maar een kar vol vrolijke kinderboeken, die elke keer werd aangevuld door juf. En af en toe stond er op je kaartje dat je ‘naast juf’ mocht zitten in de kring. Dat was het allerfijnst. Dat wilde je elke dag wel! In de kring werd voorgelezen en we leerden liedjes. Sommige ken ik nog. In iedere kleine appel, kling klokje klingelingeling en van het kleine zigeunermeisje dat zat te huilen op een steen. Die laatste vond ik altijd wel een beetje tragisch.
Juf Els had altijd leuke dingen waarvan je niet in de gaten had dat het leerzaam was. Toen de schoolmelk werd ingevoerd speelden wij winkeltje. Juf Els had echt plastic geld waarmee je je melk kon kopen en waardoor je leerde met geld om te gaan. Ergens heb ik er nog een foto van; ik zit achter een tafeltje met voor me, een doosje plastic muntjes. Ik had twee blonde vlechtjes en keek erg ernstig.
In mijn fotoboek zit een zwart-wit foto van mijn vierde verjaardag. Juf Els had een kleurige feestelijke hoed gemaakt met een grote vier met strikken erop en slingers eraan. Ik heb ‘m de hele dag opgehouden. Je voelde je dan een echte prinses.
Het schooltje De Watervogels is jaren geleden al gesloopt. Maar omdat mijn broer trouwde met de oudste dochter van juf Els, zijn we elkaar altijd blijven zien. Hoe fijn. Toen ik vier was wist ik niet beter, nu ik groot ben realiseer ik me hoe bijzonder juf Els eigenlijk is. Ze heeft het niet makkelijk gehad, maar daar heb ik nooit iets van gemerkt.
Els was een kleuter toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Haar vader ging in het verzet. Toen hij nog maar 37 was en Els 7, werd hij door Duitse bezetters doodgeschoten. Omdat de moeder van Els al langere tijd met onduidelijke klachten in ziekenhuizen verbleef, belandde Els in een kindertehuis. Later is ze opgevangen door een lieve pleegmoeder die zelf jong weduwe was geworden. De moeder van Els bleek later suikerziekte te hebben, iets wat in die tijd niet bekend was. Els trouwde met Kees en kregen samen twee dochters en een zoon. Els werd kleuterjuf. Op de avond voordat de zoon van Els en Kees 13 jaar zou worden, overleed hij door ziekte. Een oudere broer van Els, is op 42-jarige leeftijd uit het leven is gestapt. Els is in totaal 10 jaar kleuterjuf geweest, totdat dit door grote gezondheidsproblemen niet meer mogelijk was. Mijn ouders zijn altijd bevriend gebleven met Els en Kees.
Toen onze puber nog een ukkie pukkie was, zag ik in Els nog steeds de juf die ze voor mij was. Ze sprak op zachte toon en had engelengeduld met ons kind. Dat Els, ondanks alles, altijd opgewekt en positief in het leven staat, vind ik heel bijzonder. Binnenkort wordt ze 83. Het gebeurt nog regelmatig dat ik een melkpak weggooi terwijl ik afdwaal in gedachten en denk ‘dat is waardeloos materiaal’, daar kan ik nog best iets leuks van maken….. Ik gun alle kinderen een juf Els.
In dit verhaal is het levensverhaal van mijn kleuterjuf Els slechts heel summier weergegeven. Als je in je zoekmachine ‘Els Koolman’ typt, kun je een uitgebreid en aangrijpend verhaal lezen op de site van ‘De Zuidkanter’, geschreven door Ruud Meijns. Delen uit het verhaal kende ik wel, maar ik werd er stil van.