Als ik thuiskom na mijn werkdag vraag ik aan mijn lief of ze een fijne vrije dag heeft gehad en of er nog iets gebeurd is. ‘Ja, ik heb een uitnodiging gekregen voor een darmonderzoek’ was de reactie. We moeten er hard om lachen omdat ik dacht dat er wat leuks kwam maar het dit blijkt te zijn. Nee, gelukkig heeft ze geen klachten en gaat het om een standaard bevolkingsonderzoek. Ze is net 55 geworden en valt nu onder de doelgroep.
De brief komt niet digitaal via de inbox van Mijn Overheid maar gewoon op papier (full-color gedrukt, het mag wat kosten) in een envelop. Geïnteresseerd lees ik hem door. Binnen drie weken krijgen we een ‘ontlastingstest’. Keurige bewoording over het feit dat je poep gecontroleerd gaat worden. Mijn gedachten slaan op hol als ik me probeer voor te stellen hoe die test eruitziet. Krijg je een zak met schep? Een potje waarin gemikt moet worden? Kun je dat zelfstandig of moet iemand assisteren? Zouden er ook handschoenen bij zitten? Je moet de ontlasting terugsturen. Hoeveel zouden ze nodig hebben? Zouden er ook mensen zijn die morsen of het opvangsetje iets te vol stoppen? Mijn gedachten dwalen af naar de persoon die de retourzendingen in ontvangst zal nemen. Ik geloof nooit dat dit een geautomatiseerd proces is. Op de website www.bevolkingsonderzoekdarmkanker.nl kun je een video bekijken waarin uitleg wordt gegeven.
In de animatie ploept een vrolijk drolletje waarin je op meerdere plekken moet prikken met een stokje dat wordt bijgeleverd. Melig roep ik tegen mijn lief dat ik wens dat ze zachte ontlasting heeft, anders moet je nog schudden om het van je stok te laten schieten. (Stel je voor dat ie dan weg floept).
Hoe ouder je wordt, hoe meer uitnodigingen je krijgt voor dit soort onderzoeken. Vanaf je dertigste begint het al met een uitstrijkje. Dat woord klinkt vriendelijker dan het is. Dat er eerst een steenkoude grote eendenbek moet worden ingebracht en met een stok geschraapt gaat worden maak je er niet uit op. ‘Probeer te ontspannen mevrouw’ zei de ingehuurde assistente toen het maar niet wilde lukken. ‘Anders moet ik u toch doorsturen naar de dokter zelf.’ Ik vond het prima, als het maar snel achter de rug was.
Vanaf je vijftigste komt de mammografie erbij, ook vijfjaarlijks. De huisarts beschikt niet over de apparatuur om je borsten te controleren dus moet je naar een soort grote caravan. Die staat meestal op een plein met vlaggen eromheen. Het feestgevoel is heel snel verdwenen wanneer de sessie begint. Waar ik dacht dat er ‘alleen’ geplet ging worden, bleek er een soort worsteling aan vooraf te moeten gaan. In de veronderstelling dat iemand mij vriendelijk kwam positioneren, werd ik in een soort houtgreep genomen en werd er hardhandig aan mijn borst getrokken en geduwd. Waarom is er nog geen humanere oplossing bedacht voor dit plet-systeem? Ik deed mijn best me te vermannen maar met betraande wangen was ik uiteindelijk alleen maar dolblij dat ze niet uiteen gespat waren.
Wat ben ik toch blij om in Nederland te wonen. Overal wordt geklaagd maar wat gaat er ook veel goed. Mede door alle periodieke onderzoeken kunnen dingen aan het licht komen en ben je er misschien nog op tijd bij. Ik probeer te lachen om de onderzoeksmethoden omdat ze zo spartaans aanvoelen. Maar ik haal echt elke keer weer opgelucht adem als alles goed is. Omdat ik weet, en helaas ook van dichtbij heb ervaren, dat het ook heel anders kan gaan.
‘Je gaat het toch wel doen?’ vraag ik mijn lief (iets dwingender dan de bedoeling was) ‘Ja natuurlijk’ is het antwoord zonder nadenken. Gerustgesteld en verwachtingsvol keek ik uit naar de ontlastingstest.
Toen we na de test een paar weken later nog geen uitslag hadden, belde ik met het nummer uit de uitnodigingsbrief. Zonder enige controle op identiteitsvaststelling zocht de vriendelijke mevrouw de gegevens van mijn lief erbij. ‘Alles is prima in orde hoor, de bevestigingsbrief komt eraan’.
Het landelijk bevolkingsonderzoek naar borstkanker (mammografie) bestaat vanaf 1989. Naar baarmoederhalskanker (uitstrijkje) vanaf 1996. Landelijk periodiek onderzoek naar darmkanker is het recentst en begon in 2014. Wat was ik blij toen dat startte maar ook een beetje verdrietig omdat het voor zovelen al te laat was.
De beloofde brief is overigens nooit gekomen.